XRF Analiz

Tabanca tipi (Hand–Held) taşınabilir/portatif HH–XRF cihazları Pozitif Malzeme Tanımlama / Alaşım Doğrulama (PMI/AV) işlemlerinde, hurda ayıklamada, sağlığa zararlı maddelerin tespitinde (RoHS/WEEE analizlerinde) vs. yaygın olarak kullanılmaktadır. Hemen her tür (metal, seramik, polimer, kompozit vs.) malzemedeki atom numarası 12–92 (12Mg–92U) arasında değişen elementler % veya ppm seviyesinde tamamen tahribatsız olarak kısa sürede analiz edilebilmektedir. Özel alaşımlı malzemelerde, belirli bir alaşımın tanımı yapılarak, alaşımın doğruluğu kontrol edilebilir.

 

 

 

Pozitif Malzeme Tanımlama (PMI)

Pozitif Malzeme Tanımlama (Positive Material Identification, PMI) veya Alaşım  Doğrulama (Alloy Verification, AV) ilgili standartlar ve teknik şartnameler doğrultusunda, tahribatsız yöntemlerle, kısa sürede, pratik, güvenilir ve ekonomik olarak malzemelerin kimyasal kompozisyonlarının tespiti veya doğrulanması olarak tarif edilebilir.

Portatif, pratik, hızlı ve güvenilir olmaları sebebiyle PMI/AV işlemlerinde yaygın olarak X–Işını Floresan (X–Ray Fluorescence, XRF) ve ark/kıvılcım–Optik Emisyon Spektrometre (Arc/Spark–Optical Emission Spectrometer, OES) cihazları kullanılmaktadır. Ergonomik olmaları bakımından özellikle tabanca–tipi (Hand–Held, HH) ve mobil/portatif cihazlar daha çok tercih edilmektedir. 

 

Böylece, ölçümler mamulün/yarı–mamulün bulunduğu yerde (sahada/şantiyede) oldukça hızlı ve pratik olarak yapılabilmektedir; işletmedeki tüm malzemelere PMI/AV (%100 PMI/AV) uygulama imkânı bulunabilmektedir (ISO 9000 sertifikasyonu %100 PMI/AV gerektirir).

 

RoHS/WEEE

Çevre ve insan sağlığının korumak amacıyla elektrikli ve elektronik eşyalarda cıva, kurşun, kadmiyum, krom VI gibi zararlı maddelerin kullanımını sınırlandırmak amaçlanmaktadır. Teknik esaslar çerçevesinde, elektrikli ve elektronik eşya atıklarının çevreye uyumlu bir şekilde geri kazanımı sağlanmaktadır.

 

30.05.2008 tarih ve 26891 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik” EK-2’de belirtilen bu zararlı maddelerin sınır değerlerin altında çıkması durumunda, üretici RoHS sertifikasını beyan ederek ürünü piyasaya sunabilir. RoHS belgesini alabilmek için öncelikle son ürün bir laboratuvarda analiz edilir. Analizler son ürün için TS EN 62321 serisi standartlarından uygun olanı ile ön işleme tabi tutularak gerçekleştirilir.

Sağlığa zararlı maddelere ait sınır değerler aşağıdaki gibidir;

Cıva – %0,1

Kadmiyum – %0,01

Kurşun – %0,1

Krom VI – %0,1

Polibromürlü Bifenil (PBB) – %0,1

Polibromürlü Difenil Eterin (PBDE) – %0,1

 

Standartlar

XRF analizi standartları:

  • TS EN 10315: Yakın bir teknik kullanarak X-Işını florans spektometre (xrf) ile yüksek alaşımlı çelik analizi için rutin metod.
  • TS EN ISO 12677: Refrakter malzemeler- XRF yöntemiyle kimyasal analizler- Pişirilmiş dökme boncuk yöntemi.
  • TS EN 725-4: İleri teknik seramikler-Seramik tozlar için deney metotları-Bölüm 4: Alüminyum nitrür’deki oksijen muhtevasının xrf analiziyle tayini.
  • ASTM E322: Standard Test Method for X–Ray Emission Spectrometric Analysis of Low–Alloy Steels and Cast Irons.
  • ASTM F2617- 15 Standard Test Method for Identification and Quantification of Chromium, Bromine, Cadmium, Mercury, and Lead in Polymeric Material Using Energy Dispersive X-ray Spectrometry.
  • Pipe Fabrication Institute, PFI ES42: Standard for Positive Material Identification of Piping Components Using Portable X–Ray Emission Type Test Equipment.

PMI/AV standartları:

  • TS EN 10204: Metalik ürünler-Muayene ve deney belgelerinin tipleri.
  • TS EN ISO 15156–X: Petrol ve doğal gaz sanayileri–Petrol ve gaz üretiminde H2S içeren ortamlarda kullanılan malzemeler.
  • ASTM A751–07: Standard Test Methods, Practices, and Terminology for Chemical Analysis of Steel Products.
  • ASTM E352–18: Standard Test Methods for Chemical Analysis of Tool Steels and Other Similar Medium– and High–Alloy Steels.
  • ASTM E353–14: Standard Test Methods for Chemical Analysis of Stainless, Heat–Resisting, Maraging, and Other Similar Chromium–Nickel–Iron Alloys.
  • ASTM E354–14: Standard Test Methods for Chemical Analysis of High-Temperature, Electrical, Magnetic, and Other Similar Iron, Nickel, and Cobalt Alloys.
  • ASTM E1282–11: Standard Guide for Specifying the Chemical Compositions and Selecting Sampling Practices and Quantitative Analysis Methods for Metals, Ores, and Related Materials.
  • ASTM E1476–04: Standard Guide for Metals Identification, Grade Verification, and Sorting.
  • ASTM E1916–11: Standard Guide for Identification of Mixed Lots of Metals.
  • American Petroleum Institute–Recommended Practice, API–RP 578: Material Verification Program for New and Existing Alloy Piping Systems.
  • The Manufacturers Standardization Society, MSS SP-137-2013: Quality Standard for Positive Material Identification of Metal Valves, Flanges, Fittings, and Other Piping Components.
  • Process Industry Practices, PIP VESPMI01: Positive Material Identification Specification.